Тринадцать — число счастливое

Насуперак вядомаму сцвярджэнню аб нешанцаванні ліку трынаццаць, – сёлетні 2013 год стаў для нашага земляка-творцы Уладзіміра Мазго вельмі спрыяльным. (Скажам у дужках, што не крыўдуе Уладзімір Мінавіч і на папярэдні год, бо і ў 2012-м былі выдадзены дзве кнігі паэта. Праўда, невялікія па аб’ёме і ў мяккіх вокладках). Дык вось, у маі бягучага года ў выдавецтве “Чатыры чвэрці” выйшла кніга выбранага Мазго “У нябёсах вясны”, а ў канцы лета выдавецкі дом “Звязда” падрыхтаваў шыкоўную дзіцячую кнігу “Адвечныя скарбы Радзімы”. Кнігі адразу ж прыцягнулі ўвагу крытыкаў і рэцэнзентаў. “ЛІМ” змясціў вялікі нарыс Алеся Марціновіча “Нерушавасць” пра вясновую кнігу, а “СБ” у рубрыцы Людмілы Рублеўскай “Книжный навигатор” рэкламавала дзіцячую кнігу. Перш чым даць свой водгук на кнігі, дадзім чытачам магчымасць пазнаёміцца з думкамі вядомых у літаратуры людзей.

Алесь МАРЦІНОВІЧ:

«…Прыхільнік традыцыйнай паэзіі, У. Мазго ўмее ствараць вобразы, якія ўражваюць сваёй нерушавасцю і запамінаюцца, бо яны адметныя, свежыя. Чаго варты толькі адзін з іх:

Воблакі,

           як белыя буслы, Адлятаюць недзе

                   на змярканні. Толькі адзінока

                        два вяслы Каля чоўна стынуць

                         у чаканні. Хвалі ўсчубіў

                  вецер баравы, Не самохаць, –

          у смузе расстання. …I такая ціша, што травы Праз падэшвы

          чуеш прарастанне.

3 ранніх твораў прываблівае і верш «Славянкі». Ён моцны сваёй жыццёвасцю і разам з тым гістарычнай напоўненасцю. Дзень сённяшні і дзень прамінулы, той, што даўно згубіўся ў смузе стагоддзяў, нібы пераклікаюцца. Здавалася б, не такі ўжо значны матэрыял бярэцца за аснову, але гэта акурат тое, што не дае спакою душы паэта, робіць яе відушчай, здатнай разважаць пра вечнае.

«Абудзілі славянкі// Сонны бераг Зальвянкі.// Верным рыцарам коней// Купалі каханкі// Гэтых вояў ля дома,// У стаптаны мурог// 3 сёдлаў выбіла стома// Стралою дарог».

У заключнай страфе знітаванасць учарашняга і сённяшняга становіцца яшчэ больш відавочнай: «Глянь: імклівай Зальвянкай, // Хуткай плынню ракі // Выплываюць славянкі // Проста ў нашы вякі…»

Паступова гістарычная праблематыка ў творчасці У. Мазго пачала займаць усё больш значнае месца. Пры гэтым, кідаючы свой позірк на даўнія падзеі, аглядаючы ўсю Беларусь, паэт часта засяроджвае ўвагу менавіта на роднай Зэльвеншчыне, таму ў творах (у тым ліку і звязаных з сучаснасцю) згадваюцца Зэльва, рака Зальвянка. 3 падобных вершаў вылучаецца «Вяртанне вялікага Ганненскага кірмашу», у якім самі стагоддзі выплываюць з нябыту:

Рэальнасць,

Прагнаўшы міраж,

На змену сумненням

                           прыходзіць:

Вяртаецца ў Зэльву кірмаш

3 далёкіх мінулых стагоддзяў.

Даўні кірмаш становіцца сучасным, убірае ў сябе ўсё лепшае, што было калісьці. I адначасова клопатна ўбірае ў сябе сённяшнюю рэальнасць: «Дзябёлы, // Як бульбы капец, // Рахманы, // Як конь зацугляны, // Стаіць разамлелы купец // I строіць багатыя планы». Звярніце ўвагу на вобразы. Наколькі яны насычаныя, наколькі свае. Не ўзятыя ў іншых, а народжаныя багатай творчай фантазіяй паэта. Яны з’явіліся з умення творцы не проста хораша пісаць, а жыць гэтымі вобразамі, праз іх ус-прымаючы рэчаіснасць, сучасную і мінулую: «Глыбока ўзараўшы пласты // Стагоддзяў, // Там конік з разбегу // У зэльвенскім скверы застыў, // Чакаючы князя Сапегу».

Нельга не адзначыць, што і сам У. Мазго, вобразна кажучы, глыбока арэ пласты стагоддзяў. I не можа не рабіць гэтага, бо, як шчыра прызнаецца ў вершы «Барысаў камень», «вякоў мінулых скон // Збалелым сэрцам // Чую». Дый не толькі чуе сам. Разумее, што такім чуццём павінны валодаць і іншыя, каб не згінуць у бяспамяцтве, не ператварыцца ў манкуртаў, якія забыліся пра сваю спадчыну. Для іх паміж сённяшнім і мінулым пралягла непераадольная мяжа.            

У кнізе змешчаны і вершы У. Мазго, пакладзеныя на музыку многімі беларускімі кампазітарамі. Песні гучалі на рэспубліканскіх і міжнародных фестывалях у выкананні шмат якіх знакамітых спевакоў. Кніга «У нябёсах вясны» дапаможа тым, хто забыў словы пэўнай песні, успомніць іх, а потым і заспяваць за бяседным сталом ці проста так, з добрага настрою. Песні Ула-дзіміра Мазго на розны густ: «Вечарынка», «Бацькоўская хата», «Мелодыя душы», «Дачнікі», «Каляда», «Святло вачэй»…

Плённа працуе аўтар і ў галіне дзіцячай літаратуры, што засведчылі кнігі «Калі спрачаюцца маланкі», «Суседзі на сусвеце», «Смехапад», «Прыгоды марахода», «Цуда-вуда», «Таямнічая планета», «Лепшыя сябры», «Загадкавая азбука», а на падыходзе новыя – «Адвечныя скарбы Радзімы» і «Завітала ў госці казка». Лепшае з гэтых кніг прадстаўлена ў раздзеле «Творы для дзяцей». У паэзіі на дзіва ўдалыя вобразы і параўнанні. Радкі лёгка запамінаюцца, бо паэт, хоць і дае волю сваёй мастакоўскай фантазіі, усё ж ідзе ад самога жыцця.

Яго героі – дзеці, вясковыя хлопчыкі і дзяўчынкі. А дзе маленства – там лёгка жывецца і дыхаецца, ці не на кожным кроку – здзіўленне, нават у самых звычайных рэаліях. Дастаткова крыху пафантазіраваць – і…: «Кошка Мальта // Робіць сальта // I стаіць на галаве» («Кошка Мальта»), «Крот // Сабраўся на курорт: // Хату, // Мэблю, // Агарод // I падземны // Свой гараж // Прапануе // На кірмаш» («Аўкцыён»), «Вось пацеха, // Дык пацеха: // Развязаўся мех // Са смехам, //І па вуліцы // Пабег // Незвычайлы гучны // Смех» («Смехапад»)…

Шмат радасці прыносяць дзецям і казкі У. Мазго. Гэта і «Лясная аптэка», і «Сябрабуд», і «Цуда-вуда», і «Папугаю сніцца гай». А яшчэ – «Прыгоды марахода». Зноў пра героя, так добра знаёмага хлопчыкам і дзяўчынкам. Толькі тое, пра што расказваецца ў гэтай казцы, пазначана навізной: «Плыў па моры // Кот Васіль, // Плыў бясконца // Сотні міль. // І нідзе // Не сеў на мель // У тумане // Карабель. Бо здавён // Быў гэты кот – // Лепшы ў свеце // Мараход». У якія толькі варункі ні трапляе кот Васіль, але ў любой сітуацыі ён паводзіць сябе годна. Казка і пазнавальная, і павучальная. Калі ж параўноўваць яе з тым, што створана ў нацыянальнай дзіцячай літаратуры апошнім часам, дык, безумоўна, яна адна з лепшых.

Ужо «Прыгод марахода» дастаткова, каб аднесці            У. Мазго да найбольш таленавітых сучасных беларускіх аўтараў, якія пішуць для дзяцей.

Дасягнуўшы сталага ўзросту, У. Мазго па-ранейшаму застаўся маладым душой, сэрцам. Яго творчае крэда (дый жыццёвае таксама), бадай, у гэтых радках з трэцяй яго кнігі – «Марафон»: «Прачнуцца – // І здзівіцца дню, //І сонейку здзівіцца, // Нібы вось так // Упершыню // Нанова нарадзіцца». Не перастаючы здзіўляцца, ён дае такую магчымасць і сваім чытачам, нагадваючы, што паэзія – гэта заўсёды здзіўленне. Сапраўдная ж паэзія яшчэ і нерушавая ў сваёй сутнасці, у чым лішні раз пераконвае кніга выбраных твораў Ула-дзіміра Мазго «У нябёсах вясны».

 

Людмила РУБЛЕВСКАЯ:

«…Книга имеет подзаголовок «Падарожжа па айчыннай гісторыі. Апавяданні і вершы пра нашу спадчыну». И это действительно замечательное и полезное путешествие для юного читателя, который узнает о древнем Берестье, Сынковичской церкви-крепости, Статутах Великого княжества Литовского, слуцких поясах, традиционном дрибинском промысле – шаповальстве, легендарных ярмарках, которые проводились в Зельве, гравюрах Наполеона Орды… О национальных ценностях и исторических персонах повествуется с разных сторон: и познавательными статьями, и стихами, и замечательными иллюстрациями, автор которых – художник Игорь Гордиенок.

«Аднаўляем замкі, // Паясы, // Аднаўляем храмы, // Абразы. // Аднаўляем – // Значыць, адмаўляем // Раўнадушша // Перад родным краем».

Так утверждает Владимир Мазго, и его книга поможет в преодолении упомянутого равнодушия: в ней содержится замечательный материал для проведения уроков, для подготовки тематических вечеров об историческом и духовном наследии белорусов.

 

Думка землякоў

Пра вясеннюю кнігу паэта-земляка мы пісалі, калі знаёмілі чытачоў з кірмашовай паэтычнай сустрэчай. Ды і нарыс Марціновіча аб’ёмны. Таму крыху болей скажам пра дзіцячую кнігу – “Адвечныя скарбы Радзімы”.

На прэзентацыі зборніка Валянціна Семянякі “Зорка залатая” адна з прысутных на ёй папрасіла паэта больш пісаць для дзяцей. На гэта Валянцін Міхайлавіч адказаў: “Так, для дзяцей у мяне твораў няшмат. Пісаць для іх вельмі цяжка. Лічу, што толькі самыя таленавітыя спраўляюцца з гэтай нялёгкай задачай. І адзін з іх – наш зямляк Уладзімір Мазго. Звяртайцеся да яго дзіцячых кніг, там знойдзеце ўсё: і пазнавальнае, і займальнае, і рэальнае, і казачнае…”

І сапраўды, Мазго нястомны на выдумкі. У свой час нават і прозвішча змог абыграць, назваўшы раздзел кнігі “Прыгоды Марахода” так:

Для розуму зарадка –

У вершах і загадках.

Мазгуйце ўсе да аднаго:

Стварыў яе для вас Мазго.

Разам з паэтам мы не аднойчы наведвалі “парад шарад”, “вечарынку анаграм”, “даганялі” амонімы, чыталі паліндромы, ”лавілі” метаграмы.

Ой, як патрэбны нашым дзеткам сёння і “Загадкавая азбука” (Быццам//Белы снег на дол,//Пакрывалам//Лёг на стол.//Рады госцю//Беларус,//Засцілаючы//…), і традыцыйныя загадкі (Цёмнай ноччу//Паміж хмар//Ярка свеціцца// Ліхтар.//Хто з вас здагадаецца,//Як ён называецца?//), і акразагадкі (Рада з вамі пагуляць.//Эх, яго нам не дагнаць!//Хоць жыве ў суседнім лесе,//А да нас дражніцца лезе//, бо так мала ведаюць нашы рускамоўныя дзеці беларускіх прыгожых слоў і паняццяў!

Як вопытны педагог, вя-дзе паэт дзяцей ад кнігі да кнігі па старонках беларускай гісторыі. А рэцэнзуемая апошняя кніга цалкам прысвечана айчыннай гісторыі. Людміла Рублеўская, як бачым, сцвярджае, што кніга дапаможа ў падрыхтоўцы да ўрокаў. І да экзаменаў – дададзім. Бо невялічкае апавяданне “Быў тут Статут” –
гэта кароткі, але змястоўны адказ на адзін з білетаў па гісторыі Беларусі. Тое ж тычыцца і міні-апавядання “Напалеон у Беларусі” (пра дзеяча культуры Напалеона Орду). Ну, а больш сціслага, але грунтоўнага адказу па гісторыі Ганненскага кірмашу ў Зэльве наўрад ці ўдасца знайсці ў іншых крыніцах.

Наогул, у новай кнізе краязнаўчых твораў нямала. Гэта і апавяданне “Сынкавіцкая царква-крэпасць”, вершы “А ён вірыў, уласны Лейпцыг”, “Сынкавіцкая царква”, “Вяртанне вялікага Ганненскага кірмашу”, “Роднай Зэльве”, “У Дзярэчыне”. Ды і радкі верша “Дарога на Слонім” падказваюць, адчаго трапеча душа паэта “у радасным палоне” і куды накіраваны яго “жаданні лепшыя”. Пастаянныя ўдзе-льнікі зэльвенскіх Сакавін вылучаюць і іншыя вершы, прысвечаныя роднаму краю, хоць у назве іх і не прысутнічае ўказанне на мясцовасць:

«Дарожнай мудрасцю багаты,//Прыйшоў да думкі чалавек://Усе шляхі//Вядуць дахаты,//Выток шануючы//Спрадвек.//» (“Шляхі”).

Гэта што тычыцца “зэльвенскіх” вершаў. А ёсць жа ў кнізе нямала твораў, прысвечаных Гродзеншчыне: “Руіны Наваградскага замка”, “У Гародні”, “Аўгустоўскі канал”, “Шведская гара ў Ваўкавыску”.

 

Адным словам, добрую экскурсію па родным краі падрыхтаваў Уладзімір Мазго. Будзем чакаць яшчэ адну кнігу, згаданую крытыкам Марціновічам, “Завітала ў госці казка”  і водгукаў на яе ў рэспубліканскай прэсе.